In de loop van augustus 1939 wordt de houding van het trotse zelfverzekerde Nazi-Duitsland tegenover de door hen als minderwaardig beschouwde Polen, steeds dreigender. Vooral de ondertekening op 23 augustus van een ‘niet aanvalsverdrag’ tussen de regering van Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie is voor de Nederlandse regering een verontrustende aangelegenheid. Minister-president Jhr. D.J. de Geer, juist in die tijd op vakantie in Hitler-Duitsland, gelooft niet in het oorlogsgevaar. Als op 22 augustus de overige ministers hem dringend adviseren zijn vakantie of te breken en zich direct in Den Haag te vervoegen besluit hij wel Duitsland te verlaten maar zijn verlof voort te zetten in hotel Beekhuizen bij Velp. Daar kan men hem bereiken. Uiteindelijk gaat hij na dringende telefoontjes toch naar Den Haag waar hij de leiding van het kabinet weer op zich neemt.
Op maandag 28 augustus worden de Nieuwsberichten van 1 uur ’s middags onderbroken met het bekendmaken van de algemene mobilisatie van alle land-, zee- en luchtstrijdkrachten. In Wamel is het dan Kermismaandag.
Dinsdag 29 augustus trekken tientallen Wamelse dienstplichtigen naar het dichtstbijzijnde station om van daaruit naar hun mobilisatiebestemming te gaan. De Maasbuurtspoorweg had hiervoor ook nog extra bussen ingezet. De meeste Wamelnaren waren ingedeeld bij het 8ste Regiment Infanterie dat gelegerd was op de Grebbeberg in Rhenen. Gelukkig wist men toen nog niet wat hen daar in mei ‘40 te wachten zou staan.
Vanuit Wamel gaan onder andere op weg: Johan Thyssen, Cornelis van Rossum, H. Gerritsen, G. Lamers, Hent van Kessel, Allard van Hellemondt, Albert van Oijen, Antoon Berkvens, Antoon Graven, C. van Rooy, Gijsbert van Rossum, W. Walraven en Janus Bouman.

De smederij van Berkvens aan de Waalbandijk, bij de afslag van de Oude Waalsteeg eind 1944 werd dit pand door de Duitsers in brand gestoken.
De stellage waarop de soldaten zitten werd geplaatst voor het beslaan van de vele paarden die er door de mobilisatie in Wamel waren.

Op 31 augustus doen in Poolse uniformen gestoken S.S.-ers een zeer laffe overval op een radiostation in de Duitse grensstad Gleiwitz aan de Duits-Poolse grens. Dit al maandenlang door de Duitsers voorbereide ‘incident’ is voor Hitler de directe aanleiding om op 1 september Polen binnen te vallen waarna op 3 september Engeland en Frankrijk aan Duitsland de oorlog verklaarden.
Begin september trokken duizenden Nederlandse dienstplichtigen over de tussen Tiel en Wamel aangelegde pontonbrug Maas en Waal binnen.

Ingekwartierde soldaten voor de Harmoniezaal.

Het waren soldaten van de Brigade B, bestaande uit twee regimenten infanterie het 24ste Reg.Infanterie, het 29ste Reg.Infanterie en het 16de Reg. artillerie en een halve compagnie luchtdoelmitrailleurs, die de verdediging van de Maas-Waalstelling -lopende ruwweg van Boven Leeuwen over Puiflijk en Altforst naar Appeltern- op zich moesten nemen. Deze Maas-Waalstelling was een onderdeel van de voornaamste Nederlandse verdedigingslinie die liep van het IJsselmeer, via de Grebbelinie, de Betuwestelling (Rhenen – Ochten) en die via de Maas-Waalstelling bij Appeltern over de Maas overging in de Peel-Raamstelling.
Eind september waren er in Wamel ongeveer 400, voornamelijk uit de provincie Zuid-Holland afkomstige militairen, ingekwartierd. De Harmoniezaal, de ‘Vrienden-kring’ en ook het Gymnastiekgebouw lagen vol militairen, ook veel particulieren kregen soldaten in huis. Daarnaast moesten rond 260 paarden gestald worden, aangevuld met het daarbij behorende gerij. Wamel met toentertijd ongeveer 400 woningen zat werkelijk mudvol.

Overal in Wamel waren de soldaten en hun paarden ondergebracht.

De meeste mensen waren wel zo verstandig de soldaten zo goed mogelijk in huis te ontvangen. Liet men het tegendeel merken dan had dat een volkomen averechts effect. Zo had schoenmaker Van de Merkhof de kwartierzoekers al enkele malen op de stoep laten staan omdat hij liever geen inkwartiering had. Uiteindelijk moest hij aan 15 soldaten onderdak bieden, minstens drie maal zo veel als oorspronkelijk de bedoeling was. Vrijwel overal kregen ze ‘s avonds koffie maar dat was er bij Van de Merkhof niet bij. Wel werden ze doorlopend aangemaand toch vooral goed hun voeten te vegen. Ze waren er nauwelijks een paar dagen of een van de soldaten was jarig, uitbundig werd dat gevierd in Café Kalkers (thans restaurant de Oude Weegbrug) tegenover de schoenmakerij van Van de Merkhof. Ondanks alle aanmaningen van Kalkers om thuis rustig naar bed te gaan, gingen ze op zolder bij hun gastheer onder begeleiding van mondharmonikamuziek en onder het gestamp van hun zware schoenen nog aan het dansen. Radeloos van het lawaai op zolder holden Bertus en Stien toen maar naar Kalkers die uiteindelijk de rust kon herstellen.
Half augustus vertrokken onder andere Theo den Bieman, Frans den Bieman en P. Vermeulen naar Enkhuizen om daar hun dienstplicht te vervullen.
Het in die tijd nog voor zo’n 80% ouderwets katholieke Wamel moest er wel even aan wennen dat de ingekwartierde militairen wel voor 90% niet katholiek waren. De meeste waren zelfs ‘helemaal niets’. Dat gaf uiteraard wel eens moeilijkheden als er ‘s avonds gezamenlijk naar de radio moest worden geluisterd. De gasten wilden de Vara of de Avro ook wel eens horen. Altijd die KRO of hooguit de NCRV, dat zinde hen niet. Vooral tijdens de vastentijd als er op dinsdagavond bij de Avro de ‘Bonte Dinsdagavondtrein’ en tegelijkertijd bij de K.R.O. een vastenpredikatie gehouden werd, was er wel eens een lichte wrijving in de onderlinge contacten.
Op het feest van ‘Christus Koning’, eind oktober, hadden de ‘Jonge Wacht’ en de ‘Jonge Werkman’ samen een spreekkoortje gehouden bij het H.Hartbeeld. De vertolking was prima maar geen enkele militair was komen luisteren en voor hen was het nu juist bedoeld geweest. Veel ontspanning voor de soldaten was er niet. In een van de lokalen van de Openbare Lagere School was het Christelijk Militair Tehuis gevestigd waar wel eens films vertoond werden. Voor de rest zat er niets anders op dan wat vertier te zoeken in de plaatselijke cafés.
Eind december begon het hard te vriezen. Het begin van een koudegolf die tot half maart aan zou houden. Temperaturen van 10 tot 15 graden onder nul waren heel gewoon. Op 20 januari was de Waal geheel dichtgevroren. Tot 10 februari was Tiel via een voetpad over het ijs in de Waal bereikbaar. Dan komt er beweging in het ijs. Los geraakte ijsschotsen vormden een drietal gevaarlijke ijsdammen. Het opgestuwde water stijgt gevaarlijk hoog tegen de dijken. Er zijn plannen de ijsdammen vanuit een vliegtuig met bommen te bewerken. De vliegtuigen verschenen wel, maar de bommen niet, Rijkswaterstaat durfde het experiment niet aan. Vanaf fort St. Andries stomen drie zware ijsbrekers langzaam maar zeker stroomopwaarts. Zondag 11 februari is er een geweldige drukte op de dijk. Het kruiende ijs dat zware populieren als lucifers af laat knappen trekt veel belangstelling.De commissaris van de koningin laat zich inlichten over de kritieke situatie. Tegen de avond wordt niemand meer op de dijk toegelaten. Als na enkele dagen de ijsbrekers hun werk hebben voltooid, is alle gevaar geweken. Vanaf de dijk tot aan de Waal is het één groot poollandschap. De Waal zelf is dan wel ijsvrij maar Tiel blijft voorlopig onbereikbaar totdat de militairen vanaf de dijk tot aan de aanlegplaats van de veerboot een pad door de ijsmassa’s hebben aangelegd. Het ergste was de afstand tussen Van Est en het veer. Hier kon slechts een pad van 1 tot 2 meter breedte worden aangelegd. Aan beide zijden muren ijs van vaak meer dan drie meter hoogte.

Een dergelijk poollandschap kwam in vroeger dagen vaker voor. Deze foto van soldaten tijdens de mobilisatie is midden op de Waal gemaakt.

Dinsdag 9 april 1940. Alarmerende berichten. Duitse troepen zijn Denemarken en Noorwegen binnengevallen. Alle verloven worden ingetrokken. Het vertrouwen op de Nederlandse neutraliteit en de onneembaarheid van de vesting Holland vanwege de onoverkomelijke Hollandse waterlinie, gaat plaats maken voor de vraag: ‘Wanneer zijn wij aan de beurt ?’. Op 21 april is er een felle brand in de schuren van Gerrit Rutten naast de ‘Ooievaar’. Gelukkig raakten de hooibergen achter Frans Janssen, door flink nat houden niet in brand. Was dit wel gebeurd dan waren de gevolgen voor de munitie-opslagplaats in de Openbare Lagere School niet te overzien geweest.
Voorzichtigheidshalve werd de munitie toch maar op vrachtwagens geladen en de polder ingereden totdat alle gevaar geweken was.
Sinds Pasen (24 maart) zijn onze dienstplichtigen niet meer thuis op verlof geweest, wel een bewijs dat de toestand spannend bleef.